KARPUZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

 

Karpuz tek yıllıktır ve yerde sürünerek gelişir. Gövde yayılarak gelişir, merkezden etrafa doğru 2-4 m arasında yayılabilir. Ana gövde kendi haline bırakılıp 80-100 cm olunca, dipten 4-5 adet yan sürgün gelişir. Yuvarlak gövde ve üzeri hafif tüylü, gövde rengi yeşil ve yeşilin tonlarındadır. Yaprakları kısa, orta bazen de uzunca bir sapla gövdeye bağlı, yaprakları oldukça derin, dilimli 3-5 loptan oluşur. Yaprak rengi açık yeşil, yeşil ve koyu yeşil olurken, yaprak altı daha mat bir renktedir.

 

Karpuz yetiştirmek için en uygun topraklar akarsu kenarlarındaki milli topraklarla, su tutma kapasitesi yüksek kumlu-tınlı veya tınlı-kumlu topraklardır. Yetiştirme dönemi kısa olan yerlerde ve erkencilik düşünüldüğünde hafif kumlu topraklarda yetiştiricilik yapılmalıdır. Kökleri narin olduğu için ağır topraklar tercih edilmez. Bu nedenle toprak derinliğinin fazla olması ve taban suyunun 1 m civarında bulunması karpuz için idealdir. Karpuz yetiştiriciliği yapılacak toprakların pH’ı 5-6.5 arasında olması tercih edilir. Hafif bünyeli kumlu topraklara iyi yanmış çiftlik gübresi ve diğer besin elementleri ilave edilerek yetiştiricilik yapılmalıdır.

 

TOPRAK İSTEĞİ

Ağır toprak koşullarından hoşlanmaz. Kumlu-tınlı topraklardan hoşlanır, eğer toprak kumlu ise gübrelemeyle (özellikle hayvan gübresi) ile ıslah edilebilir. Toprak profilinin 1 m’den daha derin olması ve taban suyunun da 1 m’den daha aşağıda olması gereklidir.

Tohum çimlenmesi toprak sıcaklığından etkilenmektedir;15 C toprak sıcaklığında 15

günde, 20 C toprak sıcaklığında 5 günde ve 30 C toprak sıcaklığında ise 1-2 günde çimlenme olur.

 

SICAKLIK İSTEĞİ

Sıcakları en fazla seven, düşük sıcaklıklardan en fazla etkilenen sebze türüdür. Yetiştiriciliği minimum 10-12 oC’nin altında kısıtlanır. Hava sıcaklığı 10 C’nin üstüne çıkmadan fide dikimi veya tohum ekimi yapılmamalıdır.

 

Tohum ekimi için toprak sıcaklığının 15 C’ye ulaşması beklenmelidir. 12 C’nin altında çimlenme olmaz. Yüksek sıcaklıktan fazla etkilenmez çünkü bir çöl bitkisidir. Optimum

sıcaklık isteği 27-30 C’dir, fakat 35-45 C’de zararlanmadan yetiştirilebilir. Daha yüksek sıcaklıklarda başta ilk meyve dökümleri, daha ileriki aşamalarda yapraklarda ve meyvede güneş yanıklıkları gibi zararlanmalar oluşabilmektedir.

 

NEM İSTEĞİ

Nem bakımından pek seçici değildir. Yüksek veya düşük nemde zararlanmadan yetiştirilebilir. Kavun kadar hassas değildir, ancak nemin % 95’in üzerine çıkması durumunda mantarsal hastalıkların yayılması söz konusudur.

 

IŞIK İSTEĞİ

Işığa bağımlı bir tür değildir ancak ışıktan hoşlanır. Işıklanmanın önemli etkisi çiçeklenme üzerinedir. Kavunda olduğu gibi kısa gün koşullarında dişi çiçek oluşumu, uzun gün koşullarında erkek çiçek oluşumu artar. Bir bitkide 50’ye yakın çiçek oluşur ve bitki bunlardan en fazla 3 tanesini besleyebilir.

 

TOPRAK HAZIRLIĞI VE EKİM-DİKİM

Karpuz yetiştiriciliği yapılacak alanın çok iyi bir şekilde sürülmüş olması gereklidir.

Sonbahar aylarında pullukla derin sürüm yapılması gereklidir. Ekim-dikimden 15 gün önce 15-20 cm derinlikte işlenir. Fide ile yetiştiricilik yapılıyorsa fide dikilecek çukurlara organik gübre atılır, yada sıraya ekimde sıra üzerilerine organik gübre uygulaması yapılabilir.

 

Açıkta yetiştiricilikte sulamasız ocak usulü tohum ekiminde dekara 300 g tohum kullanılmaktadır. Tohum ekiminde pünomatik mibzer kullanılması durumunda ise bu oran 100 g/dekara düşmektedir. Tohum çıkışları olduktan sonra en iyi gelişen 1-2 tanesi bırakılır, gerisi kesilerek seyreltilir.

 

Açıkta geniş araziye elle veya mibzerle sıraya ekim yapılabildiği gibi, su sıkıntısı olan yerlerde ocak usulü ekim daha avantajlıdır. Fide ile yetiştiricilik ise asıl olarak erkencilikte kullanılır.

 

Tohumlar 2 gün önceden 25-30 oC’de ön çimlendirme yapıp sonra tohum ekimi yapmak

8-10 günlük bir erkencilik sağlayacaktır.

 

Karpuzda aralık ve mesafe oldukça geniştir. Aralık ve mesafeler, yetiştiriciliğin sulu

olup olmamasına göre değişim gösterir. Sıra arası 1,5- 3,5 m, sıra üzeri 0,5-1 m şeklinde

ekim-dikim yapılabilir.

 

Çift sıralı yetiştiricilik serada yapılmakta ve çift sıra arası 1 m, sıra arası 0,5 m, sıra üzeri 0,5 m olacak şekilde dikim yapılabilir. Buradaki yetiştiricilikte meyve ağırlığı 2 kg ve üzeri olan çeşitlerde meyveler fileye alınır, yada belli bir büyüklüğe ulaşınca yere indirilir.

 

Karpuz yetiştiriciliği, alçak tüneller altında fide elde etme ve don tehlikesi geçtikten sonra esas yerlerine topraklı olarak şaşırtılmasıyla gerçekleştirilir. Kullanılacak olan harç çiftlik gübresi, kum ve toprak karışımından elde edilmelidir. Harç hazırlığında kullanılan maddeler, karıştırılmadan evvel gerekiyorsa 1-1.5 cm.’lik eleklerden geçirilmelidir. Harç hazırlığında orman toprağı kullanılıyor ise geniş yapraklı orman ağaçlarının altındaki topraklar olmalıdır.

 

Eğer orman toprağı kullanılacak ise;

22 teneke yanmış, elenmiş büyükbaş çiftlik gübresi, 23 teneke orman toprağı ve 5 teneke ince sıva kumu

 

Bahçe toprağı kullanılacak ise;

Ekim 12×15 cm veya 15×15 cm ebadında plastik torbalara yapılır. Fazla suyu tahliye etmek için torbaların alt uçları ve orta kısmı 1 cm.’den makaslanır Her torbaya 1 adet tohum bırakılır, üzerine 1 cm.’lik kapaklık harç atılarak elle hafif bastırılır. Ekimden sonra süzgeçli kovayla hemen sulanıp üzeri örtülür. Fideler yüzeye çıktığında örtü hemen kaldırılmalıdır.


Alçak tünel altındaki fidelerin zarar görmemesi için fazla güneşli havalarda gölgelenmesi gerekmektedir. Havalandırmaya dikkat edilmeli ve hiçbir zaman hava cereyanında bırakılmamalıdır. Fide torbalarının yüzeyi zaman zaman kurşun kalem biçimindeki bir çöple hafifçe karıştırılmalıdır. Fideler 5-6 yapraklı, yaklaşık 20 cm boy ve kurşun kalem kalınlığında gövdeye ulaştıklarında dikime hazır olurlar.

 Dikimden yaklaşık 1,5-2 ay önce fosforun tamamı (55-60 kg/da T.S.P.), potasyumun yarısı (60-65 kg potasyum sülfat) sürüm derinliğine verilmelidir. Geriye kalan potasın yarısı ile azotun tamamı dikimden sonra çapa ve suyla birlikte, 4-5’e bölünerek verilmelidir.

Dikim büyüklüğüne gelen fideler 150 m sıra arası ve 75 cm sıra üzeri mesafelerle dikilirler. Dikilen fidelere çanak yapılarak her fideye yaklaşık 2 litre cansuyu verilir. Toprağın çatlamaması için üzerine hafifçe kuru toprak çekilir.


Bakım İşleri:

Dikimden 8-10 gün sonra kaymak tabakasını kırmak ve yabancı otlar için hafif bir çapa yapılır. Toplam 3-4 çapa yapılır. İkinci çapa esnasında bitki kök boğazının ve meyvelerin suya temas etmemesi için boğaz doldurma işlemi yapılır.

 SULAMA

İlk su toprak ve havanın yağış durumuna göre değişmekle birlikte ilk meyveler 2-3 cm çaplandığında verilir. Şartlara göre 10-15 günde bir aşırı olmamak suretiyle sulama yapılır.

 Fazla su hasat sonrası dayanım süresini ve tadını azaltılır. Bu yüzden yetiştiriciler fazla sudan kaçınmalıdır. Karpuz meyvelerinin irileşmesi döneminde toprakta yeterli suyun bulunmasını, hasada doğru ise azalmasını ister. Düzenli bir sulama yapılmazsa bitkilerde gelişme olumsuz yönde etkilenir. Düzensiz sulama meyvelerin olgunlaştığı dönemde olursa meyvelerde çatlamaya neden olur.

 
Geniş alanlarda en pratik sulama, yağmurlama sulamadır. Karpuz yağmurlama sulamaya çok iyi yanıt verir. Sulama tohum ekiminden ilk çiçeklenmeye kadar sulama artar, olgunlaşma döneminde su tüketimi azalır. Derim aşamasında sulama yapılmaz çünkü çatlamalara sebebiyet verebilir. Sera yetiştiriciliğinde damla sulama veya yüzey sulama yöntemleri uygulanabilir.
 

GÜBRELEME

Karpuzda azot noksanlığında, gövde ince, sert ve lifsi yapılı olur. Yapraklar genelde açık yeşil renkli, özellikle yaşlı yapraklar sarımsı olurlar. Meyveler kısa, açık yeşil renkli ve çiçek burnu büzülmüş vaziyette olur.    
   
Karpuzda bor noksanlığında bitkisinde büyüme noktaları ölür. Genç yapraklar grimsi kahve renkli içe doğru kıvrıktırlar ve çabucak ölürler. Yaşlı yapraklar klorozludur. Boğum araları kısaldığından bitki boyu normalden kısa olur.    
   
Karpuzda  fosfor noksanlığında yapraklar donuk koyu yeşil renkli ve küçük olurlar. Yapraklarda i zaman bronz renkli lekeler görülür. Solgun ve sarkık bir şekilde dururlar veya erken ölürler. Gövde kısa ve incedir. Meyveler donuk yeşil renkli ve bronz lekelidir. Yaşlı yaprakların ayasında, şeffaf görünümlü, kahverengi nekrozlar görülür, ve yaprak saplan kurur.

Karpuzda magnezyum noksanlığında, yaşlı yapraklarda, damarlar ve yaprak kenarlarında ince bir bant yeşil kalarak, yaprağın diğer kısımları sararır. Yaprakların kenarlarında kahverengi lekeler görülebilir. Budanmış bitkilerde ana gövde yeni sürgünlerin gereksinimini karşılayacak kadar magnezyum absorbe edemediği için, budanmadan sonra noksanlık görülme ihtimali yüksektir.    
   
Karpuzda mangan noksanlığına çok duyarlıdır. Noksanlık yapraklarda ağ şeklinde yeşilimsi sari veya tamamen sari kloroz şeklinde görülür. Başlangıçta en ince damarlar dahi yeşil renklerini korurlar. Sonraları ana damarlar dışında renk sarı ve sarımsı beyaza döner. Kahve renkli lekeler oluşur. Uç yapraklar neredeyse tamamen beyaz olurlar. Büyüme geriler ve yeni çıkan yapraklar küçük kalırlar.    
   
Karpuzda  potasyum noksanlığında yapraklar damarlar civarında mavimsi yeşil renkte, yaprak kenarları ise bronza kayan renk değişimleri vardır. Genç yapraklar dalgalı bir hal alırlar. Nekrozlu yapraklar sarımsı kahve ve kahverengine döner ve kenarlardan başlayarak kuruma görülür. Meyve yumuşak ve gövde tarafı ince olur.